چه چیزی جنگل‌ها را در دام آتش‌سوزی می‌اندازد؟

آتش‌سوزی جنگل

آتش‌سوزی جنگلی را می‌توان به عنوان هرگونه احتراق یا سوزاندن غیرقابل کنترل و غیرتجویزی گیاهان در یک محیط طبیعی مانند جنگل، مرتع، زمین‌زار یا توندرا تعریف کرد که سوخت‌های طبیعی را مصرف می‌کند و بر اساس شرایط محیطی پخش می‌شود.

منابع سوخت، اکسیژن و گرما (مثلث آتش) به گسترش آتش‌سوزی کمک می‌کند:

• سوخت هر ماده قابل اشتعال اطراف آتش است، از جمله درختان، علف‌ها، قلم مو و حتی خانه‌ها. هرچه بار سوخت یک منطقه بیشتر باشد، آتش‌سوزی شدیدتر است.

• هوا اکسیژن مورد نیاز آتش‌سوزی را تامین می‌کند.

• منابع حرارتی به شعله‌ور شدن آتش‌سوزی کمک می‌کنند و سوخت را به دمایی گرم می‌رساند که مشتعل شود.

در طبیعت، به ویژه در جنگل‌های با عرض جغرافیایی بالاتر، آتش‌سوزی با انتشار مواد مغذی مهم در خاک و کمک به پراکندگی بذر به حفظ اکوسیستم جنگلی سالم کمک می‌کند.

در جنگل‌های استوایی، جوامع محلی و بومی مدت‌هاست که از آتش برای پاکسازی زمین برای کشاورزی استفاده می‌کنند.

علل آتش‌سوزی جنگل‌ها

• علل طبیعی مانند رعد و برق می‌تواند باعث آتش‌سوزی درختان شود. این پدیده ممکن است توسط باد منتشر شود. گاهی اوقات، دمای زیاد جو و خشکی (رطوبت کم) شرایط مساعدی را برای شروع آتش ایجاد می‌کند.

• علل دست‌ساز معمولاً آنهایی هستند که خطرناک می‌شوند. آتش‌سوزی زمانی ایجاد می‌شود که منبع آتش مانند شعله، سیگار، جرقه الکتریکی یا هر منبع اشتعال با مواد قابل اشتعال تماس پیدا کند.

• سایر علل تحت هدایت انسان عبارتند از پاکسازی زمین و سایر فعالیت‌های کشاورزی، نگهداری از مراتع برای مدیریت دام، استخراج محصولات غیر چوبی جنگلی، توسعه صنعتی، اسکان مجدد، شکار، سهل‌انگاری و آتش‌زدن.

انواع آتش‌سوزی جنگل

سه نوع اصلی آتش‌سوزی وجود دارد:

1.آتش‌گرفتن تاج‌ها

• این نوع، درختان را در تمام طول خود تا بالا می‌سوزاند.

• آن‌ها از طریق سایبان می‌سوزند و از بالای درخت به درخت دیگر گسترش می‌یابند.

• این گونه آتش، شدیدترین و خطرناک‌ترین آتش‌سوزی جنگلی است زیرا مهار آن‌ها بسیار دشوار است.

• برای ادامه سوختن به بادهای شدید، شیب‌های تند و بار سوخت سنگین نیاز است.

2.آتش‌سوزی‌های سطحی

• این نوع فقط زباله‌های سطحی مانند برگ‌های خشک شده، شاخه‌ها و علف‌ها را می‌سوزاند.

• این آتش ساده‌ترین نوع برای خاموش‌کردن بوده و کمترین آسیب را به جنگل وارد می‌کند.

• علف‌های خشک‌شده یا برگ‌های افتاده، اغلب به آتش‌های سطحی دامن می‌زنند.

3.آتش‌سوزی‌های زمینی

• گاهی اوقات به این نوع، آتش‌سوزی‌های زیرزمینی یا زیرسطحی می‌گویند.

• آن‌ها در تجمعات عمیق زغال سنگ نارس و گیاهان مرده مشابه که به اندازه کافی خشک می‌شوند تا بسوزند، رخ می‌دهند.

• این آتش‌ها بسیار آهسته حرکت می‌کنند، اما خاموش‌کردن کامل یا سرکوب آن دشوار است.

• آتش‌سوزی‌های زمینی می‌توانند برای مدت طولانی، حتی یک فصل کامل، دود کنند، تا زمانی که شرایط برای رشد آن‌ها به سطح یا تاج آتش فراهم شود .

• در این حالت، آتش به آرامی گسترش می‌یابد و به سختی قابل تشخیص هست، از این رو ممکن است ماه‌ها بسوزد و پوشش رویشی خاک را از بین ببرد.

عواقب آتش‌سوزی‌های جنگلی

• آتش‌سوزی‌های جنگلی میلیاردها تن دی‌اکسید کربن را به جو منتشر می‌کنند که به اقلیم و موجودات زنده آسیب می‌رساند.

• این پدیده همچنین می‌تواند چرخه کربن را به دلیل CO2 اضافی و از بین رفتن پوشش گیاهی تحت تأثیر قرار دهد.

• آتش‌سوزی‌های شدید جنگل‌ها، گیاهان و جانوران را از بین می‌برد.

• آتش‌سوزی‌ها می‌توانند اقتصاد را تحت تأثیر قرار دهند، زیرا بسیاری از خانواده‌ها و جوامع برای غذا، علوفه و سوخت به جنگل وابسته هستند.

• بوته‌ها و علف‌های کوچک را می‌سوزاند و منجر به رانش زمین و فرسایش خاک می‌شود.

• می‌تواند ریزاقلیم منطقه با شرایط ناسالم زندگی را تغییر دهد.

• آتش‌گرفتن بیش از حد جنگل‌ها نیز می‌تواند به فرآیند تخریب لایه اوزون کمک کند .

آتش‌سوزی جنگل در هند

هند همچنین در چند وقت اخیر شاهد چندین مورد از آتش‌سوزی‌های جنگلی بوده است.

• ایالت میزورام هند در دو دهه گذشته بیشترین تعداد وقوع آتش‌سوزی در جنگل‌ها را داشته است، به طوری که بیش از 95 درصد از مناطق آن کانون آتش‌سوزی جنگل‌ها هستند.

در هند، علل آتش‌سوزی ترکیبی از عوامل طبیعی و مصنوعی است.

• علل طبیعی مانند رعد و برق یا مالش بامبو خشک با یکدیگر گاهی اوقات می‌تواند منجر به آتش‌سوزی شود، اما مسئولان جنگل‌ها معتقدند که تقریباً همه آتش‌سوزی‌های جنگل‌ها را می‌توان به عوامل انسانی نسبت داد.

• راه‌اندازی یک اجاق موقت برای پخت غذا توسط گله‌دار و جمع‌آوری‌کننده محصولات جنگلی کوچک، ممکن است آتشی را پشت سر بگذارد که قادر است به آتش‌سوزی کل جنگل تبدیل شود.

• همچنین، گاهی زمانی که که مردم مزارع خود را می‌‌سوزانند تا آن‌ها را از علف خشک پاک کنند، آتش به جنگل مجاور سرایت می‌کند.

• هنگامی که سوزن‌ها یا برگ‌های خشک کاج روی تیر برق می‌افتند، جرقه منجر به آتش نیز می‌تواند ایجاد شود.

اقدامات کاهشی توسط دولت

وقوع آتش‌سوزی جنگل‌ها در کشورها رو به افزایش است و هر ساله مساحت بیشتری با خاک یکسان می‌شود. علت اصلی این شکست، رویکرد کند و تدریجی به مشکل است.

هم تمرکز ملی و هم منابع فنی مورد نیاز برای حفظ یک برنامه مدیریت سیستماتیک آتش‌سوزی جنگل در کشور نیاز است.

عناصر مهم مدیریت آتش‌سوزی جنگل‌ها مانند مراکز استراتژیک آتش‌نشانی، هماهنگی بین وزارتخانه‌ها، بودجه، توسعه منابع انسانی، تحقیقات آتش‌سوزی، مدیریت آتش‌سوزی و برنامه‌های توسعه وجود ندارد.

با توجه به ماهیت جدی مشکل، لازم است در راهبرد مدیریت آتش‌سوزی جنگل‌ها بررسی و پژوهش اساسی صورت گیرد.