میکرو پلاستیک چیست؟
در حالی در کشور های مختلف هر روز سعی میکنند تا جلوی انتشار میکروپلاستیک ها را بگیرند در کشورمان ایران هنوز این مفهوم و یا واژه میکروپلاستیک برای مردم واژهای ناآشنا میباشد. در این مقاله قصد داریم درباره چیستی میکرو پلاستیک ها نحوه به وجود آمدن آنها و چگونگی انتشار آن صحبت کنیم.
فهرست مطالب
میکروپلاستیکها: تکههای کوچک، سفر بزرگ
تصور کنید که یک تکه کوچک پلاستیک، بهاندازه یک دانه شن، در کف اقیانوس نشسته باشد. این تکه کوچک، همان چیزی است که به آن میکروپلاستیک میگوییم. شاید فکر کنید این تکههای ریز چطور به این نقطه از جهان رسیدهاند، اما داستانشان کمی پیچیده است. در ابتدا، میکروپلاستیکها از همان موادی ساخته میشوند که پلاستیکهای بزرگتر مانند بطریها، کیسهها و اسباببازیها از آن ساخته شدهاند. این پلاستیکها، طی زمان و با کمک باد، نور خورشید و آب، به تکههای کوچکتری تقسیم میشوند. این روند، میتواند سالها طول بکشد تا پلاستیکها به شکلهایی درآیند که دیگر بهراحتی قابل تشخیص نباشند.
اما داستان اینجا تمام نمیشود. برخی از میکروپلاستیکها، از ابتدا بهطور مستقیم تولید میشوند. این تکههای ریز، مانند دانههای کوچک در محصولات آرایشی، شویندهها و خمیردندانها، به طبیعت وارد میشوند. این میکروپلاستیکها از همان ابتدا برای همین اندازه طراحی شدهاند و بهراحتی از لولهها و فاضلابها وارد رودخانهها و در نهایت به اقیانوسها میروند. وقتی وارد این اکوسیستمها میشوند، به بخشی از طبیعت تبدیل میشوند، اما ذاتاً متعلق به آن نیستند.
این ذرات ریز، در تمام دنیا پخش میشوند و حتی ممکن است وارد بدن موجودات زنده شوند. از ماهیها و پرندگان گرفته تا انسانها، همه در معرض این میکروپلاستیکها قرار دارند. در نهایت، این میکروپلاستیکها، که بهطور گسترده در محیط پخش شدهاند، خطراتی جدی برای سلامت طبیعت و موجودات زنده ایجاد میکنند.
منابع تولید میکرو پلاستیک ها؛ از لباس تا لوازم بهداشتی
هر روزه، در حالی که بیخبر مشغول کارهای روزمرهمان هستیم، میکروپلاستیکها آرامآرام وارد زندگی ما میشوند. یکی از منابع اصلی این ذرات ریز، لباسهایی است که از الیاف مصنوعی مثل پلیاتیلن و پلیاستر ساخته شدهاند. تصور کن هر بار که یک لباس پلیاستری را میشوییم، تکههای بسیار کوچکی از این الیاف در آب آزاد میشوند و راهشان را به سمت فاضلاب و سپس به محیط زیست پیدا میکنند.
منبع دیگری که شاید کمتر به آن توجه کرده باشیم، لاستیک خودروهاست. در هر بار ترمز گرفتن یا حرکت روی جاده، تکههای ریز از لاستیکها جدا شده و بهعنوان ذرات میکروپلاستیک به هوا و سطح خیابانها منتقل میشوند. این ذرات بهتدریج به آبها و خاک نفوذ میکنند و وارد زنجیره غذاییمان میشوند.
حتی در محصولات بهداشتی و آرایشی نیز میکروپلاستیکها حضور دارند؛ آن دانههای ریز در خمیردندانها و اسکرابهای صورت، که قرار است پوستمان را نرم کنند، در واقع میکروپلاستیکهایی هستند که مستقیماً به رودخانهها و دریاها میریزند.
در بستهبندیها و کیسههای پلاستیکی نیز این ذرات بهشکل غیرمستقیم تولید میشوند. این مواد به مرور زمان و با تجزیه بهصورت ذرات ریز تبدیل میشوند و میتوانند در هوا، آب و حتی خاک گسترش پیدا کنند.
میکرو پلاستیک در خاک
با این که تحقیقات زیادی درباره میکرو پلاستیک در خاک انجام نشده است اما تخمین زده میشود حجم زیادی از میکرو پلاستیک ها به خاطر ناکارآمدی سیستمهای تصفیه آب منازل وارد تالاب و به طبع آن خاکها شده باشند. همین طور بسیار از جاندارانی که در خاک زندگی میکنند عامل ایجاد میکرو پلاستیک ها هستند. مثلا کرمهای خاکی از طریق سیستم گوارشی که دارند میتوانند بسیاری از پلاستیک ها را به میکروپلاستیکها تبدیل کنند.
چرخه میکروپلاستیکها: از تولید تا مصرف در طبیعت
تصور کنید یک محصول پلاستیکی، مثلاً یک بطری آب یا یک کیسه پلاستیکی، در کارخانه تولید میشود. این محصول تا زمانی که مورد استفاده قرار بگیرد، از مواد اولیهای مثل پلیاتیلن و پلیاستر ساخته شده است. بعد از مدتی، با استفاده و فرسایش تدریجی، این پلاستیکها به ذرات کوچکی شکسته میشوند که به آنها میکروپلاستیک میگوییم. با هر بار مصرف یا شستوشو، میکروپلاستیکهای آزاد شده از لوازمی مثل لباسها یا بطریها، به فاضلابها و در نهایت به آبهای جاری راه پیدا میکنند. رودخانهها نقش مهمی در جابهجایی این میکروپلاستیکها دارند. این رودخانهها میکروپلاستیکها را تا دل اقیانوسها میبرند، جایی که این ذرات ریز به سطح آب، کف دریاها یا حتی عمق اقیانوس نفوذ میکنند.
جریانهای آبی و باد، میکروپلاستیکها را به مناطق مختلف کره زمین منتقل میکنند، به طوری که حتی در مناطق دورافتادهای مانند قطبها نیز میتوان آنها را یافت. بهمرور، این ذرات به خاک، آب، و حتی در گیاهان و جانوران نفوذ میکنند، چرا که بهطور طبیعی تجزیه نمیشوند و در زنجیرههای غذایی ما باقی میمانند. در نهایت، میکروپلاستیکها از طریق غذا، آب و حتی هوایی که تنفس میکنیم، وارد بدن انسانها میشوند. بنابراین، چرخهای از تولید تا مصرف و بازگشت به بدن انسان شکل میگیرد که در سراسر محیط زیست گسترده شده است.
تأثیرات میکروپلاستیکها بر حیوانات: تهدیدی پنهان برای زندگی
یک حیوان دریایی در حال شنا کردن، در اقیانوس است. در هر لحظه از سفرش، ممکن است بهطور تصادفی ذرات ریز پلاستیکی را ببلعد. این ذرات به دلیل اندازه کوچکشان، ممکن است بهراحتی وارد دستگاه گوارش حیوانات شوند. اما وقتی این میکروپلاستیکها وارد بدن موجودات زنده میشوند، داستان خیلی پیچیدهتر از آن چیزی است که به نظر میرسد.
در ابتدا، میکروپلاستیکها میتوانند بهعنوان مواد سمی عمل کنند. در سطح میکروسکوپی، پلاستیکها میتوانند ترکیبات شیمیایی خطرناکی مانند مواد شیمیایی آلی و فلزات سنگین را جذب کنند. این مواد سمی میتوانند به بدن حیوانات آسیب بزنند و بر سلامت آنها تأثیر منفی بگذارند. یکی از تأثیرات مهم این است که میکروپلاستیکها ممکن است به اندامهای داخلی مثل کبد یا کلیهها آسیب برسانند و عملکرد طبیعی بدن را مختل کنند.
در این مقاله تأثیرات کامل مخرب میکروپلاستیکها بر حیوانات و محیط زیست را بخوانید.
علاوه بر این، هنگامی که این ذرات وارد سیستم گوارش موجودات زنده میشوند، میتوانند احساس سیری کاذب ایجاد کنند. به این معنا که حیوان فکر میکند معدهاش پر است و دیگر غذا نمیخورد. این باعث کاهش جذب مواد مغذی و ضعف بدن میشود. در نتیجه، بسیاری از حیوانات نمیتوانند بهطور مؤثر تغذیه کنند و این میتواند منجر به مرگ آنها شود.
میدانیم که حیوانات دریایی مانند ماهیها، لاکپشتها و نهنگها بیشتر در معرض میکروپلاستیکها قرار دارند، اما تأثیرات آنها فقط محدود به آبزیان نمیشود. پرندگان، حتی در خشکی، ممکن است این ذرات را از محیط اطراف خود جذب کنند و از آنها برای ساخت لانهها یا به اشتباه بهعنوان غذا استفاده کنند. بعضی از آنها آنقدر این پلاستیکها را میخوردند تا دچار مرگ میشوند.
در مقاله “میکروپلاستیکها و خطرات آن” میتوانید تهدیدهای جدی میکروپلاستیکها را علیه انسان و محیط زیست، مطالعه کنید.
راهکارهای مقابله با میکروپلاستیکها: قدمهایی برای نجات محیط زیست
1. کاهش مصرف پلاستیکهای یکبارمصرف
اولین و مهمترین راهکار برای کاهش میکروپلاستیکها، کاهش مصرف پلاستیکهای یکبارمصرف است. محصولاتی مثل کیسههای پلاستیکی، بطریهای آب و ظروف یکبارمصرف، منابع اصلی میکروپلاستیکها هستند. زمانی که این محصولات تجزیه میشوند، به ذرات ریز تبدیل میشوند که در نهایت به میکروپلاستیک تبدیل میشوند. با کاهش مصرف این محصولات میتوانیم از ورود این ذرات به طبیعت جلوگیری کنیم.
2. استفاده از مواد جایگزین پایدار
برای مقابله با میکروپلاستیکها، استفاده از جایگزینهای طبیعی و قابل بازیافت برای پلاستیکها ضروری است. مواد طبیعی مثل کاغذ، چوب، پارچههای قابل شستوشو و حتی پلاستیکهای زیستی میتوانند راهحلهای مؤثری باشند. این مواد بهراحتی تجزیه میشوند و هیچ تهدیدی برای محیط زیست بهوجود نمیآورند.
3. بازیافت و تفکیک زبالهها
یکی دیگر از روشهای مهم در مقابله با میکروپلاستیکها، تشویق به بازیافت و تفکیک زبالهها است. اگر پلاستیکها به درستی بازیافت شوند، از ورود آنها به چرخه طبیعت و تجزیه به میکروپلاستیکها جلوگیری میشود. آموزش و فرهنگسازی برای تفکیک زبالهها و استفاده از مواد قابل بازیافت، گامی مهم در این راستاست.
4. فیلتر کردن میکروپلاستیکها در آب
استفاده از سیستمهای فیلتر آب در خانهها و صنایع میتواند راهی برای جلوگیری از ورود میکروپلاستیکها به رودخانهها، دریاها و منابع آبی باشد. برخی از فیلترها میتوانند ذرات میکروپلاستیک را جذب کنند و از ورود آنها به محیط زیست و زنجیره غذایی جلوگیری کنند.
5. افزایش آگاهی عمومی
آگاهیبخشی به مردم درباره تهدیدات میکروپلاستیکها و آموزش روشهای سادهای مثل استفاده از محصولات بدون پلاستیک و عدم رها کردن زباله در طبیعت، یکی از راههای مؤثر برای مقابله با این مشکل است. هرچه افراد بیشتری از خطرات میکروپلاستیکها آگاه شوند، احتمال کاهش مصرف و استفاده از راهکارهای پاکتر بیشتر میشود.
6. تحقیق و توسعه در زمینه مواد جدید
در نهایت، حمایت از تحقیق و توسعه برای تولید مواد جدید که هم کارایی پلاستیکها را داشته باشند و هم قابل تجزیه در طبیعت باشند، میتواند درازمدت راهحلی مؤثر برای مقابله با بحران میکروپلاستیکها باشد. این مواد جدید میتوانند جایگزین پلاستیکهای مضر شده و به حفظ محیط زیست کمک کنند.
تأثیر میکروپلاستیکها بر سلامت انسان
میکروپلاستیکها در دنیای امروز به بخش جداییناپذیری از محیط اطراف ما تبدیل شدهاند. اما چیزی که ممکن است نادیده گرفته شود، اثرات این ذرات ریز بر سلامت انسانها است. هر روزه، از طریق منابع مختلف، میکروپلاستیکها وارد بدن ما میشوند. حالا ممکنه این سؤال پیش بیاد که این ذرات چطور و چه تأثیراتی بر بدن ما دارند؟
1. ورود میکروپلاستیکها به بدن انسان
اولین مسیری که میکروپلاستیکها وارد بدن میشوند، از طریق غذا و آب است. بهویژه مواد غذایی دریایی مثل ماهیها و صدفها، که میکروپلاستیکها را جذب میکنند و وارد زنجیره غذایی انسانها میشوند. این ذرات میتوانند در دستگاه گوارش تجمع پیدا کنند و از آنجا به خون و سایر اندامها منتقل شوند.
همچنین، تحقیقات نشان میدهند که ذرات میکروپلاستیک میتوانند از طریق هوا نیز وارد بدن شوند. این ذرات میتوانند در گرد و غبار یا مواد شیمیایی هوا باشند که توسط انسانها تنفس میشود. بهویژه در مناطق صنعتی و شهری، میکروپلاستیکها در هوای آزاد وجود دارند و وارد سیستم تنفسی انسانها میشوند.
2. اثرات بر سیستم گوارش
یکی از مهمترین تأثیرات میکروپلاستیکها بر انسان، اثرات آنها بر سیستم گوارش است. هنگامی که میکروپلاستیکها وارد بدن میشوند، بهویژه در رودهها، میتوانند باعث التهاب، آسیب به بافتها و اختلال در جذب مواد مغذی شوند. بهویژه ذرات کوچکتر پلاستیک میتوانند به سلولهای روده بچسبند و باعث اختلال در عملکرد طبیعی دستگاه گوارش شوند.
علاوه بر این، میکروپلاستیکها ممکن است باعث بروز اختلالات هورمونی نیز شوند. پلاستیکها معمولاً حاوی مواد شیمیایی آلی هستند که میتوانند به سیستم هورمونی بدن آسیب برسانند. این مواد ممکن است با هورمونهای بدن تداخل داشته باشند و تأثیرات منفی بر روندهای فیزیولوژیکی انسانها بگذارند.
3. اثرات بر سیستم تنفسی
اگر میکروپلاستیکها از طریق هوا وارد بدن شوند، میتوانند مشکلات تنفسی ایجاد کنند. ذرات ریز پلاستیک ممکن است وارد ریهها شوند و باعث بروز التهاب، آسم یا سایر مشکلات تنفسی شوند. در برخی از موارد، این ذرات ممکن است بهطور دائمی در ریهها باقی بمانند و آسیبهای طولانیمدت به بافت ریه وارد کنند.
4. اثرات بلندمدت و تجمعی میکروپلاستیکها در بدن
میکروپلاستیکها به دلیل اندازهی بسیار ریز خود، بهآسانی از دستگاه گوارش یا تنفسی به داخل خون و سایر اندامهای بدن نفوذ میکنند. نکته نگرانکننده این است که این ذرات بهراحتی از بدن خارج نمیشوند و ممکن است در طول زمان در بافتها تجمع پیدا کنند. در ابتدا، این تجمعها ممکن است آسیبهای کوچک و ناچیز به بدن وارد کنند، اما با گذشت زمان و با افزایش میزان میکروپلاستیکها در بدن، اثرات آنها میتواند جدیتر شود.
این تجمعها ممکن است بر عملکرد طبیعی سیستم ایمنی تأثیر بگذارند. بهعنوان مثال، بدن ممکن است بهطور مزمن در حالت التهاب قرار گیرد، زیرا میکروپلاستیکها بهعنوان ذرات خارجی شناسایی میشوند که باید از بدن خارج شوند. این التهاب مزمن میتواند باعث بروز مشکلات مختلفی مانند بیماریهای قلبی، اختلالات عصبی و مشکلات هورمونی شود.
همچنین، میکروپلاستیکها میتوانند با تغییرات در میکروبیوم روده، که مجموعهای از باکتریهای مفید در دستگاه گوارش است، منجر به مشکلات گوارشی و اختلالات هورمونی شوند. این تغییرات میکروبی میتوانند بر بسیاری از عملکردهای بدن تأثیر منفی بگذارند و بیماریهای خودایمنی یا مشکلات متابولیکی را تشدید کنند.
5. ارتباط میکروپلاستیکها با سرطان
تحقیقات علمی در مورد ارتباط میکروپلاستیکها و سرطان هنوز در حال گسترش است، اما برخی از مطالعات اولیه نشان میدهند که میکروپلاستیکها میتوانند بهعنوان حامل مواد شیمیایی سرطانزا عمل کنند.
این مواد شیمیایی معمولاً در پلاستیکها بهویژه در فرآیند تولید آنها وجود دارند و بهراحتی به ذرات میکروپلاستیک میچسبند. وقتی این ذرات وارد بدن انسان میشوند، مواد شیمیایی سرطانزای موجود در آنها میتوانند بر DNA سلولها تأثیر گذاشته و باعث ایجاد تغییرات ژنتیکی شوند که در نهایت منجر به بروز سرطان شود.
میکروپلاستیکها ممکن است همچنین بهعنوان یک عامل تحریککننده در فرایندهای التهابی در بدن عمل کنند. التهاب مزمن یکی از عوامل شناختهشده در بروز انواع مختلفی از سرطانها است. بنابراین، قرار گرفتن در معرض میکروپلاستیکها میتواند احتمال ابتلا به سرطانها مانند سرطان روده، سرطان کبد و حتی سرطان ریه را افزایش دهد.
بر اساس برخی مطالعات آزمایشگاهی، میکروپلاستیکها بهویژه در سطح سلولی میتوانند اثرات منفی بر سلولهای سرطانی داشته باشند. بهطور خاص، میکروپلاستیکها میتوانند بهعنوان یک محرک سرطانزا در فرآیندهای سلولی عمل کنند که باعث تقسیم غیر طبیعی سلولها و تشکیل تومورها میشوند.
6. تأثیر میکروپلاستیکها بر تولید مثل انسانها
میکروپلاستیکها به دلیل ترکیبات شیمیایی که در ساختار خود دارند، میتوانند به سیستم هورمونی بدن آسیب وارد کنند. این مواد شیمیایی بهویژه در پلاستیکهایی مانند فتالاتها، BPA (بیسفنول A)، و استایرنها وجود دارند که بهعنوان مواد شیمیایی مختلکننده غدد درونریز شناخته میشوند. این مواد شیمیایی میتوانند روی تولید مثل تأثیرات منفی بگذارند و موجب اختلالات هورمونی شوند.
تأثیر بر تخمدانها و تولید مثل زنان
تحقیقات نشان دادهاند که میکروپلاستیکها میتوانند بر تخمدانها و فرآیند تخمکگذاری تأثیر بگذارند. پلاستیکها بهویژه مواد شیمیایی مانند فتالاتها که در بسیاری از محصولات پلاستیکی یافت میشوند، میتوانند مانع از عملکرد طبیعی تخمدانها شوند. این مواد شیمیایی ممکن است باعث کاهش کیفیت تخمکها و مشکلاتی در فرآیند تخمکگذاری شوند، که در نهایت ممکن است به ناباروری یا مشکلات بارداری منجر شود. علاوه بر این، برخی از مواد شیمیایی موجود در میکروپلاستیکها میتوانند باعث بروز مشکلات در تعادل هورمونی زنان شوند. این اختلالات هورمونی میتوانند بر چرخه قاعدگی، تخمکگذاری و حتی موفقیت در بارداری تأثیر بگذارند.
تأثیر بر تولید مثل مردان
میکروپلاستیکها بهویژه مواد شیمیایی مختلکننده هورمونی مانند BPA میتوانند بر تولید اسپرم و هورمونهای جنسی مردانه تأثیر منفی بگذارند. BPA معمولاً در پلاستیکهایی که برای بستهبندی مواد غذایی استفاده میشوند و همچنین در لوازم خانگی و محصولات روزمره یافت میشود. مطالعات نشان دادهاند که تماس با BPA میتواند سطح هورمون تستوسترون را کاهش دهد و تولید اسپرم را تحت تأثیر قرار دهد. این مواد شیمیایی میتوانند باعث کاهش تعداد اسپرمها، کیفیت اسپرم و حتی حرکت اسپرم شوند، که تمامی این عوامل ممکن است به مشکلات ناباروری در مردان منجر شوند. این اثرات میتوانند در طول زمان تجمع یافته و اثرات منفی دائمی بر سیستم تولید مثل مردان داشته باشند.
تأثیر بر جنین و بارداری
یکی از نگرانیهای دیگر، اثرات میکروپلاستیکها بر جنین در دوران بارداری است. مواد شیمیایی موجود در میکروپلاستیکها ممکن است از طریق جفت به جنین منتقل شوند و بر رشد و توسعه آن تأثیر بگذارند. این مواد میتوانند بهویژه در مراحل حساس رشد جنینی، بر سیستمهای عصبی، هورمونی و ایمنی جنین تأثیرگذار باشند. این اثرات میتوانند موجب بروز اختلالات رشدی، تغییرات هورمونی و حتی نقصهای مادرزادی در نوزاد شوند. بهعلاوه، تحقیقات نشان دادهاند که این مواد میتوانند احتمال بروز مشکلاتی مانند اختلالات رفتاری یا مشکلات شناختی را در آینده کودک افزایش دهند.
جایگزینهای پلاستیک: راهی برای نجات طبیعت
تصور کن دنیای بدون پلاستیکهای یکبار مصرف. اینجا کیسههای پارچهای بهجای پلاستیکهای یکبار مصرف جایگزین میشوند و بطریها و ظروف شیشهای یا فلزی جای پلاستیکهای معمولی را میگیرند. این تغییرات، که شاید ساده به نظر برسند، میتوانند اثرات بزرگی در کاهش تولید میکروپلاستیکها و آلودگی محیط زیست داشته باشند.
پلاستیکهای زیستتجزیهپذیر از مواد طبیعی ساخته میشوند و در طبیعت تجزیه میشوند، بنابراین برخلاف پلاستیکهای معمولی، در محیط باقی نمیمانند. همچنین، استفاده از مواد گیاهی و الیاف طبیعی مانند کتان و چوب به جای پلاستیک میتواند به حفظ طبیعت کمک کند.
پلاستیکهای بازیافتی هم نقش مهمی دارند؛ بازیافت پلاستیکها و تبدیل آنها به محصولات جدید میتواند میزان آلودگی میکروپلاستیکها را کاهش دهد. همچنین، مواد جدیدی که از پروتئینهای گیاهی و حیوانی ساخته میشوند، میتوانند جایگزین پلاستیکها شوند و در طبیعت تجزیه شوند. در نهایت، اگر این تغییرات را در زندگیمان پیاده کنیم، میتوانیم از انتشار میکروپلاستیکها جلوگیری کنیم و طبیعت را از این آلودگیها نجات دهیم.
مطالب مرتبط
نظرات
دیدگاههای ارسال شده توسط شما، پس از تایید در وب سایت منتشر خواهدشد.
Tom Watt Smith
Drowning in Plastic سفری تکاندهنده به قلب بحران پلاستیک است که هر ساله میلیونها تن از آن وارد اقیانوسهای جهان میشود. این مستند با تصاویری گیرا و بررسیهای علمی دقیق نشان میدهد که چگونه زبالههای پلاستیکی، از جمله میکروپلاستیکها، زندگی دریایی و زیستکره ما را تهدید میکنند. از بستر دریاها تا موجودات کوچک و بزرگ، همه تحت تأثیر این ذرات پلاستیکی ریز و خطرناک هستند که حتی به زنجیره غذایی انسان هم راه یافتهاند. آیا میتوان راهحلی برای این معضل یافت؟...
سارا قبادی، فرهاد خسروانی
بیش از 60 درصد از پسماندهای تولیدی شهر تهران را پسماندهای فسادپذیر (تر) تشکیل میدهد. مدیریت این پسماندها از دیدگاه زیستمحیطی اهمیت قابل توجهی دارد.