میکروپلاستیک‌ها و تأثیر آن‌ها بر بقا: چگونه نسل بشر را تهدید می‌کنند

همه‌چیز از ذراتی بسیار ریز شروع شد؛ ذراتی که از دید ما پنهان‌اند اما در همه‌جا حضور دارند. این‌ها میکروپلاستیک‌ها هستند؛ قطعاتی کوچک و بی‌جان از پلاستیک که به اندازه‌ای ریزند که به‌سادگی در آب، خاک و حتی هوایی که تنفس می‌کنیم، جا خوش می‌کنند. این ذرات به‌ظاهر بی‌اهمیت، در عمق طبیعت جا گرفته‌اند؛ درست زیر پایمان، در رودخانه‌ها و دریاها، و حتی در غذاهایی که می‌خوریم.
اما این ذرات از کجا آمده‌اند؟ سر منشا آن‌ها، ما انسان‌ها هستیم. بله، ردپای تولید انبوه و بی‌فکرانه‌ی پلاستیک را به‌وضوح می‌توان دید. از وسایل یک‌بارمصرف گرفته تا لباس‌هایی که می‌پوشیم و حتی مواد آرایشی که استفاده می‌کنیم، همه و همه پر از پلاستیک‌هایی‌اند که به مرور زمان به میکروپلاستیک تبدیل می‌شوند. شاید این‌طور تصور کنیم که مصرف پلاستیک بخشی از سبک زندگی مدرن ماست، اما این سبک زندگی اکنون بهای سنگینی را به طبیعت تحمیل کرده است. ما به دنبال راحتی و سادگی زندگی بودیم و بی‌توجه به آینده، هر روز پلاستیک بیشتری مصرف کردیم. حالا همان طبیعتی که روزی پناهگاه و حامی ما بود، دارد نتیجه‌ی این بی‌توجهی را به ما نشان می‌دهد.

خطرات و تهدیدات میکروپلاستیک‌ها را از اینجا بخوانید.

میکروپلاستیک‌ها در مسیر بدن انسان

تصور کنید روزی از روزهای معمولی است؛ صبحانه‌ای ساده با نان و پنیر یا شاید برای ناهار ماهی‌ای که به نظر خوش‌طعم می‌رسد. اما در پشت این تصویر، داستانی پنهان وجود دارد: میکروپلاستیک‌ها به‌آرامی و بی‌خبر وارد بدن ما می‌شوند. این ذرات ریز با جریان آب و هوا به هر جایی که فکرش را بکنید، راه پیدا می‌کنند و یکی از نقاط نهایی‌شان بدن ماست. هر جرعه آب، هر لقمه غذا و حتی هوایی که تنفس می‌کنیم، حامل این ذرات کوچک و نامرئی هستند. اما این میکروپلاستیک‌ها چگونه وارد بدنمان می‌شوند؟

نحوه ورود میکروپلاستیک‌ها به بدن

همه‌چیز از غذایمان شروع می‌شود؛ ماهی‌ها، میگوها و حتی سبزیجاتی که می‌خوریم، با میکروپلاستیک‌ها آلوده هستند. از آنجا که این ذرات در محیط به‌راحتی حرکت می‌کنند، آن‌ها به زنجیره غذایی راه پیدا کرده‌اند و از حیوانات دریایی گرفته تا گیاهان کشاورزی، همگی حامل میکروپلاستیک‌ها هستند. حتی بطری‌های آب و ظروف پلاستیکی یک‌بارمصرف نیز راهی برای انتقال این ذرات ریز به بدن ما فراهم می‌کنند. تصور کنید که هر جرعه آب معدنی و هر لقمه غذایی که می‌خوریم، میزبان این ذرات بی‌جان و کوچک هستند.

اتفاقاتی که داخل بدن انسان می‌افتند

به محض ورود به بدن، میکروپلاستیک‌ها مسیرهای ناشناخته‌ای را در بدن آغاز می‌کنند. برخی از این ذرات ممکن است در دستگاه گوارش بمانند و تأثیرات التهابی ایجاد کنند. به‌مرور، بدن سعی می‌کند این ذرات بیگانه را شناسایی و دفع کند، اما گاهی این ذرات به دیواره‌های روده می‌چسبند و به سایر بافت‌های بدن نیز نفوذ می‌کنند.
دانشمندان معتقدند که میکروپلاستیک‌ها حامل مواد شیمیایی مضر هستند که در بدن آزاد می‌شوند و مشکلاتی مانند آسیب‌های سلولی و اختلالات سیستم ایمنی ایجاد می‌کنند. با هر تنفس، با هر لقمه و هر جرعه، میکروپلاستیک‌ها به بخشی از بدن ما تبدیل می‌شوند، و ما در مواجهه با این مهمانان ناآشنا و بی‌صدا، فقط سکوت کردیم و بی‌تفاوت هستیم!

نگاهی به تحقیقات جهانی در مورد تاثیر میکروپلاستیک‌ها بر انسان

دانشمندان از سرتاسر جهان مطالعات مختلفی را درباره‌ی تاثیرات میکروپلاستیک‌ها بر بدن انسان انجام داده‌اند. اینجا به تعدادی از این تحقیقات اشاره می‌کنیم.

یکی از این تحقیقات، پژوهشی است که توسط "دانشگاه وین" در سال ۲۰۱۸ انجام شد. در این مطالعه، پروفسور فیلیپ شواب و تیم تحقیقاتی‌اش توانستند حضور میکروپلاستیک‌ها را در نمونه‌های خون انسان شناسایی کنند. این تحقیق نشان داد که حتی آب آشامیدنی، حامل ذرات ریز پلاستیکی است و به‌مرور در بافت‌های بدن نفوذ می‌کنند. نتایج این پژوهش توجه زیادی را به خطرات میکروپلاستیک‌ها برای سلامت انسان جلب کرد.
تحقیقی دیگر در "دانشگاه پکن" در چین به بررسی اثرات میکروپلاستیک‌ها در سطح سلولی پرداخت. این مطالعه که در سال ۲۰۱۹ توسط پروفسور لین ژو و همکارانش انجام شد، نشان داد که این ذرات، واکنش‌های التهابی در سلول‌های انسانی ایجاد می‌کنند. تیم تحقیقاتی دریافت که میکروپلاستیک‌ها، دستگاه ایمنی بدن را تحریک می‌کنند و احتمال دارد که با انباشته شدن در بدن، به مرور زمان به سلامت انسان آسیب برسانند.
پژوهش مهم دیگری که توسط "دانشگاه آریزونا" در آمریکا به سرپرستی پروفسور جنیفر تامسون در سال ۲۰۲۰ انجام شد، به بررسی اثرات بلندمدت میکروپلاستیک‌ها بر سیستم هورمونی انسان پرداخت. این تحقیق نشان داد که میکروپلاستیک‌ها می‌توانند مواد شیمیایی مضر را به بدن منتقل کنند که مشابه هورمون‌ها عمل کرده و سیستم هورمونی بدن را مختل می‌کنند.
در سال ۲۰۲۱، پژوهشی توسط "دانشگاه آزاد بروکسل" در بلژیک به سرپرستی پروفسور الکساندر دیویس و همکارانش انجام شد که به تأثیر میکروپلاستیک‌ها بر سیستم تولیدمثل و به‌ویژه بر سلامت بیضه‌ها و زاد و ولد انسان‌ها پرداخت. این تحقیق نشان داد که میکروپلاستیک‌ها با انباشته شدن در بافت‌های بدن، به عملکرد طبیعی هورمون‌ها و فرآیندهای حیاتی تولیدمثل آسیب می‌رسانند. این مطالعه همچنین نشان داد که میکروپلاستیک‌ها ممکن است با اختلال در عملکرد سلول‌های بیضه، باعث کاهش تولید اسپرم و کیفیت آن شوند، که خود عاملی مؤثر در کاهش توان باروری محسوب می‌شود. پژوهشگران هشدار دادند که این تأثیرات در بلندمدت خطرات جدی برای زاد و ولد و حتی بقای نسل‌ها ایجاد می‌کنند.

تهدیدی بر بقا و تداوم نسل بشر

اگر به جهان هستی از نگاهی عمیق‌تر بنگریم، می‌بینیم که یکی از مسائل مهم در طبیعت و در میان جانداران، تداوم نسل و بقاست. تلاش‌های طبیعت، از رشد گیاهان تا تولید مثل حیوانات و حتی تکامل انسان، همگی برای رسیدن به یک هدف بزرگ بوده‌اند: حفظ حیات و انتقال آن به نسل‌های آینده. اما امروز، ما با تهدیدی نا آشنا به نام میکروپلاستیک‌ها روبرو هستیم که در سکوت و بدون جلب توجه، به زیربنای این چرخه حیاتی، یعنی تولیدمثل و بقای انسان، آسیب وارد می‌کنند.

چگونه میکروپلاستیک‌ها بر تولید مثل تاثیر می‌گذارند؟

با ورود میکروپلاستیک‌ها به بدن، این ذرات کوچک به سلول‌ها و بافت‌های حساس دستگاه تناسلی دسترسی پیدا می‌کنند. مطالعات نشان داده‌اند که میکروپلاستیک‌ها با ایجاد التهاب در سلول‌های بیضه‌ها و تخمدان‌ها، کیفیت و عملکرد طبیعی اسپرم‌ها و تخمک‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهند. از این رو، می‌توان گفت که این ذرات آلوده به شکل مستقیم در کیفیت سلول‌های تولیدمثلی اختلال ایجاد می‌کنند و به‌مرور، باعث کاهش توان باروری در انسان‌ها می‌شوند.

تاثیرات میکروپلاستیک‌ها بر زاد و ولد و نسل‌های آینده

علاوه بر کاهش توان باروری، میکروپلاستیک‌ها به‌طور غیرمستقیم نیز بر نسل‌های آینده اثر می‌گذارند. مواد شیمیایی موجود در پلاستیک‌ها شبیه هورمون‌های انسانی هستند و با ورود به بدن، سیستم هورمونی انسان را دچار اختلال می‌کنند. این مواد به‌ویژه بر سیستم‌های هورمونی مرتبط با رشد و تولیدمثل، تاثیر منفی دارند و با تغییر در تعادل طبیعی بدن، به بروز مشکلاتی مانند کاهش کیفیت جنین و سلامت نسل‌های آینده منجر می‌شوند. به عبارتی، نسل‌هایی که به دنیا می‌آیند، از همان ابتدای زندگی با تهدیداتی روبرو می‌شوند که توانایی‌شان برای بقا را کاهش می‌دهد.

چرا بقا و تداوم نسل اهمیت دارد؟

حیات و بقا از آغاز تاریخ انسان همواره در مرکزیت ارزش‌های زندگی قرار داشته است. هدف نهایی هر نسل، ایجاد شرایطی بهتر برای نسل‌های بعدی است، و تداوم این چرخه تضمین می‌کند که انسانیت به پیشرفت و شکوفایی ادامه دهد. اما میکروپلاستیک‌ها، این ذرات کوچک، به این ستون بنیادین زندگی انسان لطمه می‌زنند. آنها با تأثیرات نامطلوب بر تولید مثل، باعث شده‌اند که ما در برابر مهم‌ترین چالش‌های خود در زمینه بقا قرار بگیریم. این وظیفه ماست که با شناخت بهتر و آگاهی بیشتر، راه‌های بهتری برای مقابله با میکروپلاستیک‌ها پیدا کنیم و از نسل‌های آینده محافظت کنیم.

مبارزه برای بقا

حال که متوجه شدیم میکروپلاستیک‌ها چه خطری برای نسل و بقای انسان‌ها دارند، باید دست به کار شویم. این یک مبارزه واقعی برای زندگی و آینده‌مان است. اما این مبارزه چگونه باید صورت گیرد؟ اینجا سه گام مهم و مؤثر را با هم بررسی می‌کنیم.

۱. آگاهی عمومی و آگاه کردن دیگران

اولین قدم در این مسیر، آگاهی است. باید بدانیم که تا زمانی که چشم‌های ما به روی خطرات بسته باشد، هیچ راهی برای مقابله وجود ندارد. بیایید این موضوع را با دوستان و خانواده در میان بگذاریم، در فضای مجازی مطالب مفید به اشتراک بگذاریم و خودمان هم از منابع معتبر اطلاعات بیشتری کسب کنیم. اگر هر کدام از ما بتواند یک نفر دیگر را آگاه کند، شبکه‌ای از دانایی شکل می‌گیرد که می‌تواند تاثیر عظیمی داشته باشد. آگاهی عمومی مثل بذری است که می‌کاریم و بعدها در قالب رفتارهای کوچک و بزرگ تغییرات مثبتی به بار خواهد آورد.

۲. کاهش مصرف پلاستیک و جایگزینی آن با مواد دوستدار طبیعت

گام دوم این است که خودمان نقش فعالی در کاهش مصرف پلاستیک ایفا کنیم. می‌توانیم به جای استفاده از کیسه‌های پلاستیکی و ظروف یک‌بار مصرف، از کیسه‌های پارچه‌ای، ظروف شیشه‌ای و یا جایگزین‌های پایدارتر استفاده کنیم. هر بار که پلاستیک کمتری مصرف می‌کنیم، در حقیقت باری از دوش زمین برمی‌داریم و گامی کوچک برای مقابله با میکروپلاستیک‌ها برمی‌داریم. این تغییرات ساده شاید در ظاهر کوچک به نظر برسند، اما اگر میلیون‌ها نفر هم‌زمان این کار را انجام دهند، می‌تواند تحولی بزرگ ایجاد کند.

۳. مدیریت پسماندهای تر و خشک در خانه

در نهایت، به نحوه مدیریت پسماندهای خود توجه کنیم. آشپزخانه‌های ما معمولاً منبع بزرگی از پسماندهای تر هستند که می‌توانند به اصلاحگر طبیعی خاک تبدیل شوند، اگر به‌درستی جداسازی و مدیریت شوند. پسماندهای خشک مانند پلاستیک‌ها باید به درستی تفکیک و برای بازیافت ارسال شوند. اگر در خانه‌های خود پسماندهای تر و خشک را جدا کنیم، می‌توانیم مانع از ورود حجم زیادی پلاستیک به طبیعت شویم و به کاهش میکروپلاستیک‌ها کمک کنیم. تصور کنید اگر هر خانواده‌ای در جداسازی زباله‌هایش جدیت به خرج دهد، چه تغییر بزرگی در محیط زیست خواهیم دید.

این‌ها راه‌های کوچکی هستند که هرکدام از ما می‌توانیم در خانه و محل کار به کار ببندیم. هر گام کوچک، جرقه‌ای از امید است. حال دیگر نوبت ماست که در این مبارزه شرکت کنیم و نسل‌های آینده را از خطرات میکروپلاستیک‌ها مصون نگه داریم.