برداشت بی‌رویه میوه‌های وحشی؛ تهدیدی برای جنگل‌های کهگیلویه و بویراحمد

اگر به میوه‌های جنگلی ارزش کافی داده شود، جامعه محلی به جای قطع درخت و فروختن زغال چوب، میوه را به فروش می‌رساند و این‌گونه از درختان حفاظت می‌کند. البته این نکته را باید در نظر داشت که چیدن بی‌رویه میوه درختان نیز می‌تواند به خودی خود تهدیدی برای درختان باشد.

هرساله طبیعت ایران حدود 7 میلیارد نهال تولید می‌کند. که عدد بسیار بزرگ و قابل‌توجهی است. یعنی دانه‌ای که جوانه زده است و از خاک بیرون آمده، اما متاسفانه به دلیل عدم حفاظت مناسب و مستمر، قسم اکثر آن به ثمر نمی‌رسد.

به گزارش ایرنا، جنگل‌های کهگیلویه و بویراحمد، که بخشی از طبیعت بکر زاگرس را تشکیل می‌دهند، میزبان بیش از ۵۰ گونه درختی و درختچه‌ای هستند که درخت بلوط به عنوان گونه غالب این جنگل‌ها شناخته می‌شود. با این حال، بسیاری از مردم منطقه بدون توجه به پیامدهای منفی برداشت بی‌رویه، به جمع‌آوری میوه این درختان ارزشمند روی آورده‌اند.

کهگیلویه و بویراحمد با دارا بودن ۸۷۰ هزار هکتار جنگل‌های بلوط، بادام، بنه، کلخنگ، زالزالک و دیگر گونه‌های جنگلی، محل زندگی مردمانی است که برای برداشت میوه‌های این درختان به دل طبیعت می‌روند. این برداشت‌ها تنها به مصرف خام محدود نمی‌شود؛ ساکنان سخت‌کوش این دیار با فرآوری محصولات جنگلی به کسب درآمد نیز می‌پردازند.

اثرات برداشت بی‌رویه بر محیط زیست

برداشت بی‌رویه از میوه‌های یک منطقه می‌تواند تأثیرات منفی بسیاری بر محیط زیست، اقتصاد و جوامع محلی بگذارد. برخی از این اثرات عبارتند از:

• کاهش تنوع زیستی: برداشت بی‌رویه میوه‌ها به‌ویژه اگر شامل گونه‌های نادر یا خاص باشد، منجر به کاهش تنوع زیستی می‌شود. گیاهان و درختانی که میوه‌هایشان به صورت بی‌رویه برداشت می‌شود، نمی‌توانند به اندازه کافی تجدید شوند. این مسئله باعث انقراض گونه‌های محلی و کاهش جمعیت آن‌ها می‌گردد.

• اختلال در اکوسیستم‌ها: میوه‌ها بخشی از زنجیره غذایی اکوسیستم هستند و موجودات زیادی مانند پرندگان، حشرات و حیوانات دیگر از آن‌ها تغذیه می‌کنند. برداشت بیش از حد میوه‌ها باعث کمبود منابع غذایی برای این موجودات می‌شود، که به نوبه خود موجب اختلال در چرخه طبیعی اکوسیستم و کاهش جمعیت این حیوانات می‌شود.

• فرسایش خاک و کاهش کیفیت زمین: درختان و گیاهان برای حفظ پایداری خاک و جلوگیری از فرسایش اهمیت زیادی دارند. اگر میوه‌ها بدون برنامه‌ریزی و به‌طور بی‌رویه برداشت شوند، ممکن است به قطع درختان و از بین رفتن پوشش گیاهی منجر شود. این امر می‌تواند باعث فرسایش خاک، کاهش کیفیت زمین‌های زراعی و افزایش خطر بلایای طبیعی مانند سیلاب‌ها و رانش زمین شود.

• اثرات منفی اقتصادی: برداشت بی‌رویه می‌تواند به کاهش مداوم تولید میوه در آینده منجر شود. در نتیجه، کشاورزان و جوامع محلی که به این محصولات وابسته هستند، از نظر اقتصادی تحت فشار قرار می‌گیرند. همچنین قیمت محصولات در بازار دچار نوسان شده و در بلندمدت به کاهش درآمد کشاورزان منجر می‌شود.

• کاهش بازدهی درختان: برداشت بی‌رویه به کاهش بازدهی درختان میوه‌دار منجر می‌شود. اگر میوه‌ها پیش از رسیدگی کامل یا به مقدار زیاد از درختان چیده شوند، گیاه توانایی لازم برای تولید میوه‌های باکیفیت در آینده را از دست می‌دهد.

گستره برداشت میوه‌های جنگلی در کهگیلویه و بویراحمد

سعید جاویدبخت، مدیرکل منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد، با تأکید بر نقش حیاتی بذر در زادآوری و حفظ اکوسیستم، هشدار داد که خارج کردن بیش از حد بذرها از چرخه طبیعی منجر به اختلال در اکوسیستم و نابودی جنگل‌ها می‌شود. وی توصیه کرد که باید تنها ۲۰ درصد بذر هر درخت جمع‌آوری شود. او توضیح داد که بلوط بذری، دوساله دارد و ضربه زدن به درخت برای برداشت، به بلوط‌های یک‌ساله هم آسیب می‌زند. جاویدبخت همچنین بر ضرورت برداشت محدود، با توجه به شرایط اقتصادی مردم و الزامات زیست‌محیطی تأکید کرد.

برنامه دولت برای کمک به بقای جنگل‌ها

سعید جاویدبخت اعلام کرد که دولت برای کاهش فشار بر برداشت میوه‌های جنگلی، اقداماتی از جمله تولید و توزیع رایگان نهال‌های پرمصرف برای کاشت در زمین‌های شخصی، اجرای طرح‌های مشارکتی با گونه‌های اقتصادی مانند بادام اسکوپاریا، و توزیع نهال‌های رایگان برای زراعت چوب مانند صنوبر را در دست اجرا دارد. هدف این برنامه‌ها حفاظت از جنگل‌ها و تقویت پوشش گیاهی بومی منطقه است.

جلب مشارکت جوامع محلی، راهکاری برای حفظ جنگل‌ها

با افزایش جمعیت و برداشت بی‌رویه، منابع طبیعی جنگلی کهگیلویه و بویراحمد در معرض تهدید قرار گرفته‌اند. کارشناسان منابع طبیعی پیشنهاد می‌کنند که با کاشت بذر میوه‌های جنگلی و فرهنگ‌سازی درباره خطرات آینده، بهره‌برداران به ازای هر سه کیلوگرم برداشت، یک کیلوگرم بذر بکارند تا علاوه بر بهره‌برداری، به احیای جنگل‌ها نیز کمک شود.