زباله‌سوزها، راه‌حل یا بحران جدید در شمال کشور

در جلسه که امروز در ساختمان کوثر ریاست جمهوری برگزار شد، شینا انصاری، معاون رییس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، به مشکلات جدی مدیریت پسماند در کشور اشاره کرد. این جلسه به طور خاص بر بحران‌های ناشی از دفن غیراصولی پسماند تمرکز داشت.

انصاری در ابتدا یادآوری کرد که نزدیک به ۲۰ سال از تصویب قانون مدیریت پسماند می‌گذرد، ولی هنوز وضعیت این حوزه در بسیاری از نقاط کشور رضایت‌بخش نیست. او گفت که از سال ۹۸، دفتر مدیریت پسماند مسئول پیگیری و نظارت بر اجرای این قانون شده است، اما علیرغم برگزاری ۵۲ جلسه کارگروه ملی، هنوز مشکلات در این زمینه به قوت خود باقی است. این نشان می‌دهد که مشکلات پسماند به مرحله‌ای رسیده که دیگر نمی‌توان به روش‌های فعلی ادامه داد.

انصاری در ادامه با بیان اینکه زیان ناشی از دفن غیراصولی پسماند در کشور به حدود ۱۰۷ هزار میلیارد تومان می‌رسد، تاکید کرد که این زیان تنها به آلودگی منابع محدود نمی‌شود، بلکه تهدیدی جدی برای سلامت عمومی مردم است. دفن غیراصولی پسماند، علاوه بر اثرات زیست‌محیطی منفی، با خطرات بهداشتی نیز همراه است که به وضوح سلامت جامعه را تهدید می‌کند.

معاون رئیس‌جمهور در ادامه پیشنهادات خود را مطرح کرد. او یکی از راه‌حل‌های کلیدی را مدیریت مصرف و کاهش تولید پسماند دانست و افزود که اصلاح فرآیندهای بسته‌بندی محصولات، بازیافت اصولی پسماندها، و سرمایه‌گذاری در این حوزه از جمله اقدامات ضروری هستند. او همچنین بر لزوم شفاف‌سازی مسئولیت دستگاه‌ها و الزام‌آور کردن مصوبات کارگروه‌ها تاکید کرد. به‌ویژه، او بر این نکته که طرح‌های مدیریت پسماند باید متناسب با ویژگی‌های اقلیمی مناطق مختلف کشور باشد، تأکید کرد و افزود که ارائه یک نسخه واحد برای تمامی کشور مناسب نخواهد بود.

در ادامه، محمدجعفر قایم پناه، معاون اجرایی رئیس‌جمهور، وضعیت نامطلوب مدیریت پسماند به‌ویژه در مناطق شمالی کشور را مورد توجه قرار داد و گفت که اولین گام برای حل این معضل، مشخص کردن دقیق مسئولیت هر دستگاه است. او بر لزوم فرهنگ‌سازی در سطح جامعه تأکید کرد و گفت: «اگر مدیریت پسماند را به عنوان مشکلی که قابل حل است نگاه کنیم و بر فرهنگ‌سازی توجه کنیم، می‌توانیم گامی مهم در راستای حل مشکلات برداریم.» او همچنین بر ضرورت آموزش در مدارس و استفاده از رسانه‌ها مانند صداوسیما برای ارتقاء آگاهی عمومی در این زمینه تأکید کرد.

محمدجعفر قایم پناه همچنین به مشکلاتی اشاره کرد که در مناطق شمالی کشور به دلیل استفاده از زباله‌سوزها به وجود آمده است. به گفته او، این روش‌ها در حالی که به‌طور ظاهری حل‌کننده مشکلات به نظر می‌رسند، از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیستند و نیازمند بررسی دقیق‌تر هستند. بنابراین، او از وزارت کشور خواست که ملاحظات لازم در این زمینه را در نظر بگیرد.

در ادامه، حسین افشین، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور، بر لزوم آسیب‌شناسی عدم موفقیت‌های گذشته در اجرای قانون مدیریت پسماند تأکید کرد. او به‌ویژه به یکی از منابع مهم پسماند در کشور، یعنی زباله‌های معادن، اشاره کرد که حاوی فلزات ارزشمندی هستند و می‌توانند از طریق تکنولوژی دوباره بازیابی شوند. افشین همچنین به مشکلات طرح‌های زباله‌سوز در کشور اشاره کرد و گفت که این طرح‌ها در بسیاری از مناطق، به‌ویژه در شمال کشور، نه تنها توجیه اقتصادی ندارند، بلکه از نظر زیست‌محیطی نیز به مشکل بر می‌خورند. به همین دلیل، او پیشنهاد داد که این طرح‌ها باید مورد بازنگری قرار گیرند.

حسین افشین در پایان تأکید کرد که برنامه‌ریزی در این حوزه باید به‌طور عملیاتی و با تکیه بر فناوری‌های نوین صورت گیرد و ایجاد یک چرخه اقتصادی در فرآیند مدیریت پسماند، یکی از ارکان اساسی این برنامه‌ها خواهد بود.

زباله‌سوزها؛ راه‌حل یا تهدید جدید برای محیط‌زیست ایران

زباله‌سوزها؛ راه‌حل یا بحرانی جدید برای محیط‌زیست؟

سال‌هاست که بحران پسماند در ایران، به‌ویژه در مناطق شمالی کشور، به یک معضل جدی تبدیل شده است. مسئولان برای حل این مشکل، به سراغ راهکاری رفتند که در نگاه اول ساده و منطقی به نظر می‌رسد؛ دستگاه‌های زباله‌سوز. اما آیا این راه‌حل واقعاً مشکل را حل می‌کند، یا خود به بحرانی تازه بدل خواهد شد؟

زباله‌سوزها دستگاه‌هایی هستند که با سوزاندن زباله، حجم آن را کاهش می‌دهند و از حرارت تولیدشده برای تولید انرژی استفاده می‌کنند. در ظاهر، این فناوری دو مشکل را هم‌زمان حل می‌کند: از بین بردن زباله و تولید برق. اما در عمل، واقعیت چیز دیگری است.

مشکل از اینجا شروع می‌شود که زباله‌های ایران، به‌ویژه در شمال کشور، ترکیب مناسبی برای زباله‌سوزی ندارند. در بسیاری از شهرهای دنیا، زباله‌سوزها روی زباله‌هایی کار می‌کنند که از قبل تفکیک شده‌اند و درصد زیادی از آن‌ها مواد خشک و سوزاننده است. اما در ایران، حجم بالایی از زباله‌ها شامل پسماندهای تر و ارگانیک است که هنگام سوزاندن، انرژی کمی تولید می‌کنند و مقدار زیادی آلودگی به‌جا می‌گذارند.

نتیجه چیست؟ زباله‌سوزها در ایران نه‌تنها توجیه اقتصادی ندارند، بلکه خود به یک منبع جدید آلودگی تبدیل شده‌اند. این دستگاه‌ها حجم زیادی از گازهای سمی مانند دی‌اکسین‌ها و فوران‌ها تولید می‌کنند که سلامت انسان را به خطر می‌اندازند و محیط‌زیست را آلوده می‌کنند. خاک، آب و هوا، همه تحت تأثیر این آلودگی‌ها قرار می‌گیرند.

از سوی دیگر، هزینه‌های نگهداری و بهره‌برداری از این دستگاه‌ها بسیار بالاست. بسیاری از زباله‌سوزهایی که در کشور راه‌اندازی شده‌اند، به دلیل مشکلات فنی، هزینه‌های سنگین و عدم کارایی مناسب، یا از کار افتاده‌اند یا با ظرفیت پایینی کار می‌کنند. این یعنی هم هزینه‌ای سنگین برای دولت، هم تهدیدی بزرگ برای محیط‌زیست.

حالا سؤال اینجاست: آیا همچنان باید به زباله‌سوزها به‌عنوان یک راه‌حل نگاه کرد، یا بهتر است به سمت روش‌های پایدارتر، مانند کاهش تولید زباله، تفکیک از مبدأ و بازیافت اصولی حرکت کنیم؟ پاسخ روشن است؛ اگر به دنبال حفظ محیط‌زیست و کاهش هزینه‌های پسماند هستیم، باید مسیر دیگری را انتخاب کنیم.