خسارت 87 هزار میلیارد تومانی ناشی از مدیریت نادرست پسماند

به گزارش چرخه حیات به نقل از رکنا، شینا انصاری، رئیس سازمان محیط زیست، در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی و در جریان بررسی وضعیت مدیریت پسماندها در کشور اظهار داشت: «مقام معظم رهبری فرمودند که مسئله محیط زیست، مسئله این دولت یا آن دولت، مسئله این شخص یا آن شخص و مسئله این جریان و یا آن جریان نیست، بلکه موضوع کشوری و ملی است که باید برای حل مشکلات مرتبط با آن همه دست به دست یکدیگر دهند.»

این سخنان نشان‌دهنده اهمیت مدیریت محیط زیست به‌عنوان یک مسئله ملی است که نیاز به همکاری همگانی دارد. وی افزود: «امروز در اینجا گرد هم آمدیم تا به یکی از مهم‌ترین چالش‌های محیط زیستی کشورمان یعنی مدیریت پسماند بپردازیم؛ مسئله‌ای که نه تنها بر سلامت عمومی و محیط زیست تاثیر می‌گذارد، بلکه به طور مستقیم با کیفیت زندگی شهروندان ما در ارتباط است.»

انصاری در ادامه گفت: «مدیریت صحیح پسماندها گامی اساسی در حفاظت از محیط زیست است. جلوگیری از آلودگی خاک، آب و هوا و کاهش اثرات منفی بر سلامت انسان و اکوسیستم‌ها، کمک به صرفه‌جویی در منابع طبیعی و کاهش نیاز به استخراج مواد خام از طریق بازیافت مواد ارزشمند موجود در پسماندها، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای یا جلوگیری از دفن و سوزاندن غیر مجاز پسماندها، کمک به حفظ زیستگاه‌های طبیعی و گونه‌های زیستی و تعهد به نسل‌های آینده برای حفظ منابع و محیط زیست از ثمرات این موضوع است.»

این سخنان به‌وضوح اهمیت مدیریت صحیح پسماند را به‌عنوان عاملی موثر در حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی نشان می‌دهد. وی افزود: «سالانه قریب به ۲۱ میلیون تن پسماند عادی، ۱۵۰ هزار تن پسماند عفونی بیمارستانی، ۳۵ میلیون تن پسماند صنعتی، ۱۷۰ میلیون پسماند کشاورزی، ۸ میلیون تن پسماند خطرناک و ویژه و ۱۵۰ میلیون تن نخاله‌های ساختمانی تولید می‌شود.»

انصاری در ادامه توضیح داد که باوجود حجم بالای تولید پسماند، فرآیند پردازش و دفع زباله‌ها در کشور هنوز به‌طور مناسب انجام نمی‌شود: «میزان پردازش زباله در کشور ۷.۴ درصد در مقایسه با متوسط جهانی که ۱۳.۵ درصد است، می‌باشد میزان دفع ۶۸.۲ درصد در مقایسه با متوسط جهانی که ۳۶.۶ است، می‌باشد.»

وی با اشاره به چالش‌های اقتصادی ناشی از وضعیت موجود، افزود: «بنابر مطالعات، اختلاف فاصله بین وضعیت کنونی تا رسیدن به استاندارد متوسط جهانی یک ظرفیت اقتصادی معادل ۱۰.۲ میلیارد دلار در بازیافت و استخراج از مواد حاصله ایجاد می‌کند، در صورتی که بر اساس گزارش سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها، مدیریت نادرست پسماند شهری، دفن غیر اصولی، عدم تفکیک، عدم بازیافت مناسب سالانه حدود ۸۷ هزار میلیارد تومان خسارات زیست‌محیطی به کشور وارد می‌کند.»

رئیس سازمان محیط زیست همچنین به کمبود زیرساخت‌های مناسب اشاره کرد: «نبود سیستم‌های حمل و نقل مکانیزه باعث می‌شود درصد بالایی از بودجه شهرداری‌ها به بخش اول فرایند مدیریت پسماند یعنی جمع‌آوری اختصاص یابد که آن هم به صورت ناقص انجام می‌شود. بر اساس آمار ارائه شده توسط سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها، ۷۵ درصد پسماند شهری تولیدی در کشور دفن می‌شود که از این میزان ۷ درصد به صورت دفن بهداشتی و ۹۳ درصد باقیمانده به صورت غیر بهداشتی و تلمباری در زمین دفن می‌گردد.»

وی در ادامه افزود: «ظرفیت خطوط پردازش پسماند عادی در کشور در حدود ۳۰ درصد از میزان پسماند تولیدی است. مجلس شورای اسلامی با تصویب قانون مدیریت پسماند ها در سال ۱۳۸۳ اولین گام را برای مدیریت هماهنگ و منظم پسماندها برداشت و با عنایت به اینکه در قانون مدیریت پسماند نهادهای ناظر و مجری مدیریت پسماند با شفافیت کامل اعلام شده‌اند، پس از گذشت بیش از دو دهه از تصویب قانون مدیریت پسماند، کماکان شاهد مشکلات محیط زیستی ناشی از عدم مدیریت صحیح پسماند در کشور هستیم.»

راه‌حل‌های عملیاتی برای مقابله با بحران پسماند

برای حل مشکلات مدیریتی پسماندها و کاهش خسارات زیست‌محیطی که سالانه کشور را تهدید می‌کند، باید راه‌حل‌های مؤثر و عملیاتی در نظر گرفته شود. در ادامه به چند راه‌حل کلیدی برای بهبود وضعیت پرداخته می‌شود:

1. تقویت فرهنگ تفکیک پسماند در مبدا یکی از مهم‌ترین گام‌ها در مدیریت پسماند، تفکیک آن‌ها در مبدا است. افزایش آگاهی عمومی و فراهم‌سازی ابزارهای مناسب برای تفکیک پسماند در خانه‌ها و سازمان‌ها می‌تواند به‌طور قابل توجهی میزان بازیافت را افزایش دهد و از دفن غیر اصولی جلوگیری کند. برنامه‌های آموزشی و تبلیغاتی برای مردم در سراسر کشور می‌تواند تأثیر زیادی در تغییر رفتار شهروندان در قبال پسماندها داشته باشد.

2. افزایش سرمایه‌گذاری در بخش بازیافت با توجه به ظرفیت اقتصادی ۱۰.۲ میلیارد دلاری که از بازیافت پسماندها می‌توان ایجاد کرد، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های بازیافت باید یکی از اولویت‌های اصلی دولت باشد. تجهیز و گسترش کارخانه‌های بازیافت و استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته برای استخراج مواد ارزشمند از پسماندها می‌تواند علاوه بر کاهش خسارات زیست‌محیطی، به‌عنوان یک منبع درآمد و اشتغال‌زایی نیز عمل کند.

3. اصلاح قوانین و تشویق به مدیریت صحیح پسماند بهبود قوانین و مقررات موجود در زمینه مدیریت پسماند می‌تواند به حل مشکلات کمک کند. علاوه بر این، نظارت‌های دقیق‌تر و اعمال جریمه‌های سنگین برای دفن غیر اصولی و سوزاندن پسماندها می‌تواند به کاهش این نوع اقدامات آسیب‌زننده به محیط زیست کمک کند. ایجاد سازوکارهایی برای مسئولیت‌پذیری بیشتر نهادها و سازمان‌های مرتبط با پسماند نیز از جمله اقدامات موثر است.

4. حمایت از ابتکارات محلی و پروژه‌های پایلوت علاوه بر راه‌حل‌های سراسری، باید از ابتکارات محلی و پروژه‌های پایلوت در زمینه مدیریت پسماند حمایت کرد. این پروژه‌ها می‌توانند راه‌های جدید و خلاقانه‌ای برای حل مشکلات پسماند ارائه دهند که در نهایت به بهبود وضعیت کلی منجر می‌شود. استفاده از تجارب موفق در برخی مناطق می‌تواند به‌عنوان مدل‌های قابل اجرا در سایر نقاط کشور قرار گیرد.